Maak eerst je hoofd leeg en orden daarna tot tekst.
Wanneer schrijven een moeten is, kan de stress om letters op papier te krijgen zo hoog oplopen dat er helemaal niks meer uit je vingers komt.
Mijn tip: maak eerst je hoofd leeg. Daarna is het tijd voor ordenen.
Mark zit tegenover me en de gespannenheid is haast over het bureau voelbaar. Vorige week belde hij. Misschien dat ik hem wel kon helpen. Hij was bezig voor zijn werk een opzet te maken voor een stukje productieverbetering. Zijn idee was helder en zijn baas zag het ook wel zitten. Maar toen kwam de knellende opmerking: ’Klinkt als een heel goed idee, Mark. Zet even iets op papier, dan kunnen we er allemaal naar kijken en ons inleven.’
Aanvankelijk is hij helemaal blij dat zijn baas zijn idee ook goed vond. Zelfs zo goed, dat hij het aan anderen wilde laten zien. Thuis vertelt hij enthousiast hoe zijn idee was ontvangen. Ja, vertellen kan hij wel en schetsen en uitleggen. Maar voor Mark kon het niet bij praten blijven. Er moet iets op papier.
Enthousiasme aanboren
Dat was aan de telefoon. Zijn baas is al pissig geweest dat het zo lang moest duren. Maar Mark krijgt zijn enthousiasme niet op papier. Mark is conceptueel denker en voor hem zijn schrijfopdrachten een enorme klus. Nu zit hij tegenover mij. Met zijn map en zijn technische schets op schoot. Ik laat hem eerst ook maar eens vertellen over zijn idee. Ik wil graag die enthousiaste Mark vinden. En dat lukt. De eerste stap was gezet. Mark zijn hoofd staat weer aan en de motivatie om verder te gaan komt omhoog.
Je hoofd leegmaken
Ik zeg: nu gaan we eerst je hoofd leeg maken. Conceptueel denkers beginnen graag bij de conclusie. En dat mag, zolang je gewoon voor jezelf schrijft. Ik geef Mark een vel papier en een pen en de opdracht: Schrijf eerst maar alles op wat je te binnenschieten. Woorden en korte zinnen. Gooi alles eruit wat je wilt zeggen. Zonder samenhang. En dit keer niet in de vorm van een technische tekening maar in woorden. Als het helpt: houd je je tekening erbij. De eerste twee minuten voelt het wat vreemd aan voor Mark, maar als hij eenmaal op dreef is en de smaak te pakken heeft, gaat hij door. Alles loopt door elkaar, het wordt een brij aan woorden. En ik word helemaal blij. Dit is een zevenmijlslaarzen stap in de goede richting. Er staan woorden op papier. Het schrijven is begonnen!
Orden met kleuren
Aan de hand van de gemaakte mindmap vraag ik aan Mark te vertellen wat hij wil vertellen. Zonder moeite begint hij gelijk uit zijn hoofd met zijn verhaal. Ik moedig hem aan om bij het uitleggen zijn mindmap te gebruiken. Dat is eerst erg onwennig. Maar het lukt hem op een gegeven moment toch om zijn papier te gebruiken. Doordat ik hem via zijn mindmap zijn verhaal heb laten vertellen, word zijn hoofd opgewarmd en getraind via een nieuwe structuur, die van woorden en korte zinnen, het verhaal te ordenen.
Bij het ordenen van schrijven kun je goed kleuren gebruiken . Kleuren bieden een uitkomst aan overzicht. De volgende stap in dat orderenen is kleuren geven aan de dingen die bij elkaar horen in de mindmap. Mark heeft al veel lijnen getrokken en door daar kleuren aan toe te voegen komt er nog meer structuur. Hoe verder we komen hoe rustiger Mark wordt en hoe meer er vertrouwen er ontstaat dat er daadwerkelijk iets op papier komt. De motivatie is nu een vuurtje geworden.
Schrijven is communiceren
Schrijven is een vorm van communiceren. En daar hoort een bepaalde orde bij. Het volgende wat ik uit leg is de de 4-deling in communicatie uit. Die bestaat uit: introductie, afstemming, inhoud en afsluiter. Door de gebruikte kleuren op te hangen aan een van deze stappen ontstaat de 4-deling als vanzelf. Je kunt ook in een klap zien waar in de 4-deling er een overload aan woorden zijn en waar nog erg weinig. Door kleuren te gebruiken rubriceer je op een overzichtelijke manier de 4-deling van communicatie waar je in je schrijfstuk naar toe wilt.
Om kleuren niet helemaal heilig te verklaren kun je in je mindmap ook cijfer van 1 tot 4 gebruiken. Belangrijk is: orden de schets of mindmap zo, zodat de 4-deling van communicatie duidelijk wordt. Om te komen tot een goede 4-deling van communicatie is voor een conceptueel denker het goed in dat proces bij de inhoud te beginnen. Schrijf eerst jouw conclusie, jouw punt, jouw vraag, je baal, je standpunt op. Schrijf zoveel je wilt zeggen. Bedenk daarbij dat alles kladwerk is. Schrijven is voor nu, schuiven en ordenen is voor later.
Neem je publiek me
Als conceptueel denker heb je van nature de neiging om de eerste twee zaken van communicatie (introductie en afstemming) over te slaan. Maar deze twee zaken zijn onmisbaar om je publiek mee te krijgen. Het is als het ware de verspreiding van de koffiegeur die ze trekt naar de koffie waar ze zo’n zin in hebben. Die koffiegeur neemt ze mee naar de ruimte waar de koffie klaar staat. Eenmaal in die ruimte zien ze de tafel met de koffiekopjes en lekkere koekjes. Als conceptueel denker zit jij daar allang aan die koffietafel te trommelen met je vinger. Want daar is wat te halen, daar gaat het om.
Leer jezelf aan om je publiek mee te nemen naar die koffie tafel waar jij wat te vertellen hebt.
Stel vragen
Hier wil ik nog opmerken dat introductie en afstemming kort en krachtig kunnen zijn. Denk aan je lezers. Zijn het vakgenoten die aan een paar zinnen genoeg hebben, houd het daar dan bij. Voor een introductie kun je bij vakgenoten volstaan met een mini aanleiding hoe het idee is ontstaan. Je benoemt het onderwerp en geeft antwoord op een vraag. Vragen kunnen zijn: Loop je tegen een probleem aan? Is dit een goed idee voor kostenbesparing? Wie help je ermee? Waarom zou je diegene willen helpen. Wat levert het op? Stel je zelf dit soort vragen en schrijf er een paar zinnen over op.
Bij afstemmen geld min of meer hetzelfde. De vraag die je jezelf kunt stellen is ’wat heeft mijn lezer (luisteraar / gesprekspartner) nodig om mij te begrijpen? Zinnen zoals de context van dit geheel is… of als uitgangspunt neem ik … of om het te begrijpen, is het goed om … Met afstemmen wil je de neuzen dezelfde kant op zetten. De introductie en de afstemming kun je zien als de inleiding. Het zet het onderwerp neer en je neemt je lezer (luisteraar / gesprekspartner) mee in de kennis waarbij jij wilt aanhaken.
En dan … vorm je jouw schrijfwerk tot een geheel
Ik vraag Mark de woorden en korte zinnen met een zelfde kleur bij elkaar te zetten. Wanneer de kleuren (of cijfers 1 tot 4) geordend zijn. Kun je aan de slag met de woorden en korte zinnen. Zij zijn je kapstok om te bouwen naar een stuk tekst. Werk in de volgorde die voor jou fijn werkt. Waarschijnlijk wil je het eerst het middenstuk op orde. Prima! Doen! Werk zo stap voor stap verder naar een geheel. Vul de enkele woorden aan tot zinnen. Of neem eerst nog een kleinere stap: bedenk nog meer woorden en smeed die tot zinnen.
Denk je dat je klaar bent? Laat je stuk lezen aan iemand! Stel de vraag: is dit een logisch geheel? (Want jouw logica is de andere niet!) Verwerk daarna de feedback.
Haal adem en geef jezelf een dikke tien! Durf je stuk in te leveren!
(ps: Mark is een bedachte naam)